หากพูดถึงนิยามความรัก เชื่อว่า หัวใจทุกดวงล้วนมีความหมายอยู่ในใจ บ้างออกแบบได้อย่างที่ต้องการ บ้างก็ออกแบบไม่ได้ แต่การจะประคองให้ “ความรัก” ก้าวเดินสู่ปลายทางได้อย่างมั่นคง นอกจากองค์ประกอบของความเข้าใจ ความเอื้ออาทรที่มีต่อกันแล้ว ส่วนผสมของ “ความรัก” ควรมีอะไรเป็นองค์ประกอบอีก?

          นพ.ประเวช ตันติพิวัฒนสกุล จิตแพทย์ทรงคุณวุฒิ กรมสุขภาพจิต และผู้จัดการแผนงานสร้างเสริมสุขภาพจิต (สสส.) ให้ ความเห็นว่า การมองความรักให้กว้าง จะช่วยให้เราเข้าใจธรรมชาติของตัวเอง มองความรักระหว่างชายหญิงอย่างเข้าใจ ซึ่งจะช่วยให้ตัดสินใจในความรักได้อย่างรู้ตัว และเอื้อต่อความสุขในระยะยาวได้

          นพ.ประเวช อธิบายเพิ่มเติมว่า ความรักในภาพกว้าง มนุษย์เราอยู่รอดปลอดภัยมาได้ทุกวันนี้     เพราะระบบสมองถูกออกแบบให้พึ่งพาช่วยเหลือกัน เกื้อกูลกัน คนเราจึงมีความต้องการที่จะได้รับการยอมรับ และมีความสุขเมื่อได้เป็นผู้ให้ ได้ช่วยเหลือผู้อื่น โดยนอกจากนี้ เรายังถูกโปรแกรมให้มีความต้องการทางเพศ มีความรักระหว่างชายหญิง เพื่อทำหน้าที่ดำรงเผ่าพันธุ์มนุษย์

          “ความรักในแบบแรก นับเป็นพื้นฐานความสัมพันธ์ระหว่างคนเรา ไม่ว่าจะอยู่ในวัยไหนก็ตาม ความสัมพันธ์แบบนี้ นำมาซึ่งการอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุข ซึ่งเป็นต้นทุนทางสังคมที่สำคัญ ส่วนความรักระหว่างชายหญิงนั้น เป็นรูปแบบความรักเฉพาะ ที่มีทั้งส่วนของความรักที่ต้องการการยอมรับ มีความสุขเมื่อได้เป็นผู้ให้ และมีความต้องการทางเพศ ซึ่งเป็นความต้องการทางร่างกาย เพื่อการดำรงเผ่าพันธุ์ปนอยู่ด้วย ซึ่งนัยที่สองนี้เอง ที่วัยรุ่นต้องค่อยๆ เรียนรู้ และฝึกรู้จักคิดให้รอบคอบ”

หาไม่แล้ว ความรักอาจแทนที่ด้วยปัญหาและความเสียใจ จากปัญหาการมีเพศสัมพันธ์ก่อนวัยอันควร

          “การ ‘รักเป็น’ เป็นเรื่องของการรู้ตัว และรู้จักคิด” คุณหมอผู้เอื้ออารีกล่าว ก่อนจะขยายความต่อไปว่า การรู้ตัว ก็คือการรู้จักความรู้สึกของตัวเอง หากไม่แน่ใจ ควรหาตัวช่วย คนที่เข้าใจ ที่จะช่วยมองเรื่องราวที่เกิดขึ้นได้รอบด้าน โดยคำนึงถึงผลในระยะยาวควบคู่กันไปกับความพอใจในระยะสั้น

          “ตรงนี้แหละคือความสามารถในการแยกแยะระหว่างความสัมพันธ์ที่เกื้อกูล การยอมรับกันและกัน ออกจากส่วนที่เป็นความต้องทางร่างกาย หลายครั้งการดูแลทะนุถนอมความรัก จึงเป็นเรื่องยาก และถ้าจะเปรียบเปรยความรักกันจริงๆ แล้ว เคยมีคำเปรียบเทียบไว้ว่า รักแท้คือเสียสละ ส่วนรักเทียมนั้นเป็นความเห็นแก่ตัว ซึ่งโดยธรรมชาติคนเรา ก็มีความเห็นแก่ตัวกันอยู่ทุกคน อย่างน้อยก็ในระดับหนึ่ง ขณะ ที่ รักแท้ คือการให้ อยากให้เขาเป็นสุข เราจะทำเพื่อผู้อื่น โดยไม่แฝงการบังคับให้เขาต้องคิดและทำตามเรา ถือเป็นวุฒิภาวะที่สำคัญ  รักแท้จึงเป็นเรื่องของความลงตัว ระหว่างอารมณ์ความรู้สึก ซึ่งเป็นเรื่องที่อาจเปลี่ยนแปลงได้เร็ว กับเหตุผล และการคำนึงถึงผลในระยะยาว”

ฉะนั้น รักแท้ รักเทียม หรือการเรียนรู้ที่จะรักให้เป็น จึงไม่สามารถพิสูจน์กันได้ในช่วงเวลาสั้นๆ

คิดเกินรัก ต้องป้องกัน

          ต่างรู้กันดีว่า 'ความรัก' สามารถชักนำไปสู่การมีเพศสัมพันธ์ได้ง่าย วัยรุ่นซึ่งเป็นวัยที่กำลังเรียนรู้เรื่องความรัก จึงควรจะต้องเรียนรู้การควบคุมตัวเอง ไม่ปล่อยให้อารมณ์ชักนำไปสู่การมีเพศสัมพันธ์ เป็นเหตุให้เพศหญิงอาจพลาดพลั้งตั้งครรภ์ขึ้นมาได้

          ผู้จัดการแผนงานสร้างเสริมสุขภาพจิต สสส. ให้ข้อมูลว่า การตั้งครรภ์ตั้งแต่อายุยังน้อย เป็นต้นเหตุให้มีปัญหาทางสังคมตามมามากมาย ไม่ว่าจะเป็นการเสียโอกาสทางการศึกษา หรือการงาน ฯลฯ

         “ถ้าเรามองว่าการมีเพศสัมพันธ์เป็นสิทธิส่วนตัว ก็อาจเชื่อว่า ใครจะมีเพศสัมพันธ์ก็เป็นเรื่องของเขา แต่หากมองว่า พ่อแม่และสังคมมีหน้าที่ดูแลคนรุ่นใหม่ ป้องกันปัญหาที่อาจเกิดขึ้นในชีวิตของเยาวชน จุดนี้พ่อแม่และสังคมก็มีหน้าที่ในการปกป้องลูกหลาน ให้ผ่านพ้นวัยนี้ไปให้ได้โดยไม่ประสบปัญหายุ่งยาก หากมองในประเด็นนี้ การมีเพศสัมพันธ์ก็ไม่ใช่สิทธิส่วนตัว แต่เป็นสิ่งที่สัมพันธ์กับพ่อแม่และผู้ใหญ่รอบตัวด้วย” 

          ดังนั้น สิ่งที่ผู้ใหญ่จะทำให้แก่ลูกหลานหรือเยาวชนในชุมชนได้อย่างดีที่สุด ก็คือการเติมศักยภาพในการคิด เมื่อโตขึ้นไปจะได้มีความรับผิดชอบต่อตัวเองได้

          ว่ากันว่าความแน่นอนคือความไม่แน่นอนของชีวิต การผิดหวังในความรัก จึงเกิดขึ้นได้เป็นธรรมดา และคนจำนวนมาก มักจะต้องเคยประสบกับเหตุการณ์เช่นนี้มาบ้าง แต่หลายคนเมื่อผิดหวังแล้ว จะรู้สึกเสมือนเป็นการสูญเสียครั้งใหญ่...

          “อยากให้หันกลับมาดูที่ใจ และทำความเข้าใจในอารมณ์ของตัวเองก่อนว่าเรากำลังรู้สึกอย่างไร” คุณหมอแนะนำ แล้วกล่าวเพิ่มเติมว่า “พอ เวลาผ่านไป ทำใจได้ดี ยามที่ต้องพบกับความผิดหวังอีก ก็จะเก่งกับการจัดการกับความรู้สึกของตัวเองได้ดีขึ้น สิ่งที่ต้องระวังคือ อย่าจมไปกับความรู้สึกนั้นนานๆ แต่ขอให้บอกกับตัวเองอย่างเชื่อมั่นว่า เมื่อเวลาผ่านไป เราจะรู้สึกดีขึ้น จะแกร่งขึ้น"

          ระหว่างนี้จึงควรดูแลตัวเราเองให้ดี ดำเนินชีวิตให้ใกล้เคียงปกติ ทั้งการกิน การนอน การพบปะเพื่อนฝูง การออกกำลังกาย จากนั้นหมั่นสังเกตว่า อะไรที่ทำให้เราจิตตก ก็เลี่ยงไว้ก่อนชั่วคราว อะไรทำให้เราสดชื่น กลับมาเป็นตัวของตัวเอง ก็ทำให้มากขึ้น”

          ส่วนสถานที่ บทเพลง บรรยากาศ ที่อาจทำให้หวนคิดถึงความรักที่เคยมี ขออย่าได้หยิบมาดูหรือฟังเลยตอนนี้ ถ้ายังไม่รู้จะทำอะไร ลองนั่งนิ่งๆ อยู่กับธรรมชาติ หรือออกกำลังกายบ้าง แล้วคุณจะกลับมาเป็นตัวของตัวเองเร็วขึ้น

เรื่องโดย: ชัชวรรณ ปัญญาพยัตจาติ Team Content www.thaihealth.or.th